ایرج بشیری (Iraj Bashiri) استاد تاریخ دانشگاه مینسوتا در آمریکا و پژوهشگر تاریخِ آسیای مرکزی و ایران است. وی به زبان‌های انگلیسی، فارسی، فارسی تاجیکی، و بسیاری از زبان‌های ترکی چیره و مسلّط می‌باشد. توانایی بشیری در بررسی و برگردانکارهای فارسی، باعث آشنایی بسیاری از روس‌زبانان جوامع آسیای مرکزی شد. پژوهش‌های بشیری نخست از ایران آغاز شد و سپس به هوّیّت تاجیکی و پیوندهای میان تاجیک‌ها و مردمان ترک آسیای مرکزی(ازبکها) پرداخت.

ایرج بشیری استاد تاریخ دانشگاه مینه‌سوتای ایالات متّحده در ۳۱ ژوئیه ۱۹۴۰ میلادی مطابق با نهم امرداد ۱۳۱۹ خورشیدی و برابر با ۲۵ جمادی‌الثانی ۱۳۵۹ قمری در شهر بهبهان زاده شد. وی تحصیلات ابتدائی را در دامنه و داران در ناحیه فریدن و دوران دبیرستان را در اصفهان و شیراز به اتمام رسانید و در سال ۱۹۶۱ با لیسانس ریاضی از دبیرستان «حاج قوام» شیراز دانش‌آموخته شد. در دوران دبیرستانی بشیری علاقه مفرطی به زبان انگلیسی نشان داد و در سال ۱۹۶۰ در کنکور سراسری کشور در رامسر مقام شاگرد ممتاز ایران در زبان انگلیسی را به دست آورد.

دربین سالهای ۱۹۶۰ و ۱۹۶۳ بشیری به تحصیل زبان و ادبیّات انگلیسی در دانشگاه پهلوی (دانشگاه شیراز کنونی ) پرداخت و در سال ۱۹۶۳ باعنوان شاگرد اوّل زبان و ادبیات انگلیسیاز آن دانشگاه فارغ التّحصیل گردید. در دوران تحصیلات دانشگاهی وی همچنین مدّتی بعنوان خبرنگار منطقه ای روزنامه کیهان دراستان فارس انجام وظیفه کرد و در همین زمان نیز در انجمن فرهنگی ایران و انگلیس در شیراز به تدریس زبان انگلیسی و در دانشگاه پهلوی به تدریس ادبیّات انگلیسی اشتغال داشت.

در سال ۱۹۶۴ بشیری برای ادامه تحصیل به انگلستان و در سال ۱۹۶۶ به ایالات متّحده امریکا سفر کرد. وی در سال ۱۹۶۸ موفّق به اخذ درجه دکتری در زبانشناسی عمومی ازدانشگاه میشیگان گردید و در سال ۱۹۷۲ دکترای خود را در زبانشناسی ایرانی از همان دانشگاه اخذ کرد. رساله دکترای بشیری بر اساس تحقیقات ابن سینا در فعل «بودن» است. وی نشان می دهد که فعل«بودن» نحوی مخصوص بخود دارد که با کمک فعل «شدن» جنبه احوالی و با فعل «کردن» جنبه انفعالی بخود می‌گیرد و باز گوی تغییرات و تحوّلات منعکس در زبان می شود.

در دوران تحصیلاتش در امریکا نیز مانند سالهای تحصیلی اش در ایران بشیری به تدریس زبان) این بار زبان فارسی( در دانشگاه میشیگان اشتغال یافت و همچنین در تعلیم و تربیتسپاهیان صلح در ایالات ورمونت، نیویورک و نیوجرزی شرکت کرد. در سال ۱۹۷۲ دکتر بشیری با سمت دستیار موقّت برای تدریس زبانهای فارسی و ترکی و ادب و فرهنگ ایران در دانشگاه مینه سوتا استخدام شد و در طیّ سالهای ابتدائی خدمتش مواد رساله دکترای خود را به عمل گذاشت و کتاب فارسی برای مبتدیان را بر اساس رساله دکترایش نوشت. این کتاب تا به حال چهار بار بازنویس شده و به زبانهای انگلیسی و روسی به چاپ رسیده‌است. بشیری در سال ۱۹۷۷ به دریافت مقام استادیاری و در سال ۱۹۹۶ به دریافت مقام پروفسوری نائل گردید.

مواد تدریسی دکتر بشیری در دوران تدریس وی در مینه سوتا شامل زبانشناسی ایرانی، ادبیّات فارسی(شعر و نثر) و تاریخ ایران (از ازمنه قدیم تا حال) از یک طرف و تحقیق و تدریس در ادبیّات و فرهنگ و تاریخ مردم آسیای میانه و افغانستان از طرف دیگر می باشد. او در سال ۱۹۸۰ عنوان استاد ممتاز دانشکده علوم و ادبیّات دانشگاه مینه سوتا را از خود کرد.

تحقیقات دکتر بشیری دامنه دار است ولی در این جا می‌توان به شرح مختصری درباره یک نمونه از ایجادیات وی پرداخت. بشیری تقریباً پانزده سال اوّل تحقیقش را صرف بهتر شناختن صادق هدایت کرد. وی ابتدا بسیاری از داستانهای هدایت و عاقبت بوف کور وی را به انگلیسی ترجمه کرد، آنگاه به تجزیه و تحلیل کارهای هدایت بخصوص بوف کور پرداخت. نظر وی که نظر یک ساختارشناس است با نظریات متداول درباره هدایت و بوف کور او فرق دارد. بشیری با مربوط ساختن بوف کور با دو منبع اساسی آن یعنی بودا کاریتا و کتاب تبتی مردگان نشان می دهد که ساختار داستان بر مبنای زندگی بودا، خواهش بشر برای فرار از درگیر شدن با چرخ زندگی و ندامت او از وجود زندگی دوباره می باشد. در تحقیقات متداول به هیچ یک از این جنبه های اساسی ساختاری داستان توجه نمی‌شود.

پروفسور بشیری در طول سالهای تدریس و تحقیق خود از انجام وظایف اداری نیز بی بهره نبوده است. بین سالهای ۱۹۷۵ و ۱۹۷۹ وی ریاست بخش مطالعات خاورمیانه و سپس ریاست بخش مطالعات آسیای جنوبی دانشگاه مینه سوتا را به عهده داشت. بین سالهای ۱۹۸۷ و ۲۰۰۵ چندین بار به ریاست بخش مطالعات روسیه و آسیای میانه دانشگاه مینه سوتا رسید. وی همچنین در کمیته های دانشگاه، مخصوصاً در امور مربوط به برنامه‌ریزی، فعالیت بسیار از خود نشان داده. در سال ۲۰۰۵، وی هم ریاست هیئت قانونگزاری علوم و ادبیّات و هم رهبری هیئت امنای آن دانشکده را بعهده داشت. بین سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۷ رئیس پژوهگاه زبانشناسی، انگلیسی برای خارجیان و زبان و ادبیّات روس بود و در حال حاضر مشغول تحقیقات درباره ملاصدرای شیرازی (فیلسوف قرن شانزده) می‌باشد.